Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba powodująca stan zapalny skóry. Charakterystycznym objawem jest wyprysk atopowy (kiedyś nazywany egzemą) czyli swędząca, zaczerwieniona i opuchnięta miejscowo skóra. Mimo że choroba najczęściej występuje wśród dzieci, może być obecna również u dorosłych, zwykle w przewlekłej postaci.

Objawy

Atopowe zapalenie skóry to najczęściej występująca choroba alergiczna skóry. 85% przypadków AZS występuje u dzieci przed ukończeniem 5 roku życia. Częstość tej u choroby jest dość wysoka – występuje u 20% dzieci oraz 2-5% dorosłych. Obraz kliniczny może różnić się zależnie od wieku pacjenta. Możliwe jest również odejście objawów AZS w wieku dziecięcym, i łagodniejszy nawrót choroby w dorosłym wieku.

Największą ilość reakcji alergicznych jest widoczne wśród narządów bezpośrednio związanych z otoczeniem zewnętrznym – ze skóry, układu oddechowego i pokarmowego.

Początkowymi objawami AZS są zmiany skórne w postaci zaczerwienienia, grudek, pęcherzyków oraz niekiedy sączących się ran. Po pewnym czasie skóra pogrubia się i wysusza, tworząc widoczne bruzdy. Osoby chorujące na AZS mają również wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia alergicznego nieżytu nosa oraz astmy alergicznej.

Przewlekłe postacie AZS u dorosłych

AZS występujący u dorosłych zwykle ma przebieg przewlekły i zróżnicowany. Jeżeli AZS rozpoczęło się w dzieciństwie, z wiekiem choroba może rozwinąć się o dodatkowe objawy związane z układem oddechowym, a także alergie pokarmowe.

U około 25% dorosłych pacjentów w AZS pierwsze objawy choroby ukazują się dopiero w dorosłym życiu. Najczęściej AZS u dorosłych pojawia się w wieku około 50 lat. W tym przypadku zwykle AZS nie występuje wśród innych członków rodziny, a nietypowe objawy wydłużają okres diagnozy. U dorosłych pacjentów chorujących na AZS, charakterystycznym objawem jest przewlekła, nawracająca, czerwona wysypka. Takie zmiany skórne mogą blednąć pod wpływem ucisku i często występują symetrycznie. Najczęściej objawy AZS występują w zgięciach kolanowych i łokciowych, na szyi oraz twarzy, często w okolicach oczu.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Główną przyczyną atopowego wyprysku jest genetyczna nieprawidłowość działania skóry. Głównym białkiem odpowiedzialnym za prawidłową budowę komórek naskórka poprzez spajanie włókien keratynowych jest filagryna. Keratyna wraz z filagryną stanowią główne składniki białkowe naskórka (80-90%). U pacjentów z AZS działanie tego białka jest nieprawidłowe, przez co budowa naskórka jest zaburzona. Następstwami tego są złe nawodnienie skóry oraz rozluźnienie połączeń między komórkami naskórka, przez co skóra nie stanowi odpowiedniej bariery dla alergenów, drobnoustrojów i innych czynników drażniących. Wykazano, że obecność mutacji R501X i 2282del4 w genie filagryny znacząco zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia objawów atopowego zapalenia skóry.

AZS uważana jest za chorobę cywilizacyjną – wzrost występowania tej choroby odnotowuje się w regionach wysoko rozwiniętych, miejskich. Niewiele bardziej narażone na AZS są kobiety. Ogólnym czynnikiem ryzyka wystąpienia AZS są predyspozycje alergiczne – zarówno na alergeny pokarmowe, jak i powietrznopochodne (pyłki, kurz, zwierzęta domowe). Ryzyko wystąpienia AZS jest dwukrotnie wyższe, jeżeli o obojga rodziców występuje alergia.

Czynnikami zaostrzającymi stan choroby są zwykle stes, alergeny i inne czynniki drażniące, drobnoustroje, oraz autoantygeny (autoreaktywność na ludzkie białka).

Diagnostyka i leczenie

Głównymi metodami stosowanymi w diagnostyce AZS są testy skórne i pokarmowe w celu potwierdzenia występowania reakcji alergicznej na dany bodziec. Ewentualnym, dodatkowym badaniem jest biopsja skóry.

Pierwszą linią leczenia AZS jest przyjęcie leku przeciwhistaminowego (np. hydroksyzyny) oraz stosowanie wilgotnej warstwy gazy. Istotna jest również codzienna pielęgnacja skóry i dbanie o jej nawilżenie, aby przywrócić oraz utrzymać prawidłowy stan bariery skórnej. Zaleca się również unikanie czynników drażniących, takich jak syntetyczne i wełniane ubrania, gorąca woda oraz mocne detergenty i środki myjące – należy utrzymać odpowiednie pH skóry w granicach 5,5-6,0.

W wypadku nieustąpienia objawów, należy zgłosić się do lekarza specjalisty – alergologa lub dermatologa. Najczęstszymi stosowanymi lekami przy zaostrzeniu AZS są cyklosporyna A oraz stosowane miejscowo inhibitory kalcyneuryny i glikokortykosteroidy. Standardowym leczeniem AZS jest również fototerapia. Przy ciężkim, opornym AZS stosuje się Azatioporyne czy też Metotreksat. Leczenie AZS jest niezwykle uciążliwe – ponad połowa pacjentów cierpiących na wypryski skórne w okresie dziecięcym ma nawrót choroby w wieku dorosłym. U pacjentów zdarzają się również długie okresy remisyjne, bez obecnych dolegliwości. Jednak z racji tego, że przyczyną AZS są wrodzone nieprawidłowości w działaniu skóry, choroba ta może trwać niekiedy nawet całe życie.