Stwardnienie rozsiane
Stwardnienie rozsiane to przewlekła i postępująca choroba ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Z powodu rozpadu osłonek mielinowych włókien nerwowych (demielinizacja), nerwy nie są w stanie prawidłowo przekazywać sygnału z OUN. Uszkodzenie mózgu i rdzenia kręgowego ma charakter wieloogniskowy (rozsiany), przez co objawy neurologiczne i postęp choroby jest zróżnicowany. Choroba ta może wystąpić w każdym wieku, jednak głównie dotyka ona dorosłych w wieku 20-40 lat. Stwardnienie rozsiane jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności niezwiązanej z urazem wśród młodych dorosłych
Objawy
Charakterystyczne dla początku choroby jest wystąpienie pojedynczego objawu neurologicznego. Rzadziej zdarzają się dwa lub kilka objawów podczas pierwszego etapu choroby. Pierwszym objawem występującym przy stwardnieniu rozsianym może być:
- Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego – objawiające się bólem gałki ocznej, gorszym czy też podwójnym widzeniem, zaburzeniem postrzegania barw i zawrotami głowy
- Zaburzenia koordynacji ruchowej
- Osłabienie nóg po dłuższym chodzeniu
- Zaburzenie czucia na powierzchni kończyn, tułowia lub twarzy
- Czasem występują problemy z oddawaniem moczu i kału
Wyróżnia się cztery postacie stwardnienia rozsianego: nawracająco – zwalniającą, wtórnie postępującą, pierwotnie postępującą oraz postępująco – nawrotową.
Postać nawracająco – zwalniająca jest najczęściej występującym typem stwardnienia rozsianego i występuje u około 80% chorych. W tym przypadku objawy neurologiczne występują w formie rzutów nowych lub zaostrzonych objawów. Rzuty te utrzymują się od 24 godzin do kilku dni/tygodni, po czym objawy cofają się częściowo lub całkowicie. Tego typu rzuty objawów występują zależnie od przypadku – czasem może być to jeden rzut na kilka lat, a czasem kilka w ciągu roku. Po pewnym czasie u większości pacjentów postać nawracająco – zwalniająca zmienia się w postać wtórnie postępującą, gdzie po pewnym czasie objawy wzrastają liniowo. Wtórnie postępujący typ choroby rozwija się zwykle w ciągu 10-15 lat od pierwszych rzutów.
Rzadziej występują typy pierwotnie postępująca oraz postępująco – nawrotowa, gdzie objawy stale rosną, z obecnością lub bez dodatkowych rzutów.
Wraz z pogorszeniem objawów mogą występować niedowłady kończyn górnych i dolnych, zaburzenia czucia, drżenie kończyn oraz trudności w wykonywaniu ruchów, zaburzenia ruchomości gałek ocznych, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zaburzenia nastroju, zaburzenia pamięci oraz zaburzenia kontroli zwieraczy.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Etiologia stwardnienia rozsianego nie jest jednoznaczna, jednak może być związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego, a także z procesami neurodegeneracyjnymi.
Patomechanizm tej choroby jest związany z:
- zakażeniem wirusem Epsteina i Barr – ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane jest dwukrotnie większe u osób z objawową infekcją (np. mononukleoza zakaźna)
- czynnikami genetycznymi – obecność genotypu genotyp HLA-DRB1*15 zwiększa szanse na zachorowanie trzykrotnie przy układzie heterozygotycznym (w jednym allelu) lub sześciokrotnie w układzie homozygotycznym (w obu allelach)
- czynnikami środowiskowymi, takimi jak niskie stężenie witaminy D spowodowanej rzadką ekspozycją na światło słoneczne oraz palenie tytoniu.
Diagnostyka i leczenie
Jeśli zaobserwowano jakiekolwiek objawy wskazujące na stwardnienie rozsiane należy zgłosić się do lekarza neurologa w celu odpowiedniej diagnozy. Poza niezwykle ważnym wywiadem zebranym przez lekarza, stosuje się badania diagnostyczne w postaci rezonansu magnetycznego oraz badania płynu mózgowo-rdzeniowego.
Ze względu na nieokreśloną etiologię choroby, stwardnienie rozsiane nie jest możliwe do wyleczenia. Główne metody leczenia skupiają się na spowolnieniu rozwoju stwardnienia rozsianego oraz zmniejszenia częstości występowania rzutów.
Głównymi metodami terapeutycznymi jest stosowanie interferonów β1a i β1b razem z octanem glatirameru. Podczas obecnego rzutu objawów stosuje się glikokortykosteroidy (zazwyczaj metylprednizolon podawany dożylnie lub predizon podawany doustnie). Równie istotne są regularne ćwiczenia rehabilitacyjne w celu spowolnienia tempa narastania niepełnosprawności.